Venezuela yaklaşık 4 yıldır hiperenflasyonla ve 8 yıldan uzun süredir de ekonomik krizle boğuşuyor. Petrol zengini ülkede ekonominin iyiye gittiğine dair sinyaller görülüyor fakat bu iyileşmenin yoksulları kapsamadığını ifade eden uzmanlar da var.
Venezuela, yıllardır derin bir ekonomik krizle mücadele ediyor. Başkan Yardımcısı Delcy Rodriguez bu yılın başında yaptığı açıklamada ülkede enflasyonun 2022’de yüzde 234’e gerilediğini söylemişti. Venezuela Merkez Bankası 2021’de enflasyonun yüzde 686 olduğunu duyurmuştu.
Alvaro, Venezuela’nın güneyinde bir üniversitede bilgisayar mühendisliği çalışmaları yürütmekte; 24 yıllık tecrübesi olduğunu söylüyor. Yani, üniversitede en çok kazanan meslek gruplarından birinde yer alıyor. Alvaro, 2019’da 37 bin 255 bolivar maaş aldığını ancak o yıl 1 litre sütün 4 bin 200 bolivar olduğunu anımsatıyor. Tam 4 sene önce 1 litre süt Alvaro’nun maaşının yüzde 11’ine tekabül ediyordu. O yıl Venezuela’da ortalama maaşın 18 bin bolivar civarında olduğunun altını çizen Alvaro, 1 litre süt alabilmek için bahse konu maaşın 3’te birinin harcanması gerektiğini kaydediyor. Alvaro, yine 2019’da maaşının 18 sene önce kazandığının sadece yüzde 2’si kadar ettiğini belirttiyor. Bu yıl ortalama bir işçi maaşı aylık 130 bolivar (6 dolar).
EN UZUN HİPERENFLASYON VENEZUELA’DA
Bugüne gelindiğindeyse, analistler Venezuela’nın dünyadaki en uzun hiperenflasyon rekorunu kırdığını söylemekte. Sene başında enflasyon yüzde 234’e inmiş de olsa bu, hala dünyada en yüksek enflasyon seviyelerinden biri. Ülkede halk arasında tercih edilen para birimi artık bolivar değil, dolar… Çünkü 4 yıl süren hiperenflasyon sonucu bolivar değerini neredeyse tamamen kaybetti. Bir başka deyişle, bolivar, 2016’dan bu yana değerinin yüzde 99,9’unu kaybetti.
Venezuela’da enflasyon 2017’de yüzde 4000, 2018’de yüzde 130 bin ve 2019’da 9 bin 585 olarak kayda geçti.
Pek çok esnaf fiyat etiketlerini hem bolivar hem de dolar olarak sergilemeyi tercih ediyor. Onlardan biri de 15 yaşındaki Aray Arias Torres. Başkent Caracas’ta küçük bir dondurma dükkanı işleten Torres, “15. yaş günüm gelmişti ve ben bir parti mi, bir hediye mi, yoksa küçük bir dondurmacı açmaya yetebilecek bir sermaye mi istiyorum diye düşünüyordum” diyor.
Ekonomik krizin vurduğu ülkede market reyonlarının boş kaldığı dönemler olmuştu. Fotoğraf: Wikimedia CommonsTorres, 15. doğum günü şerefine akrabaları ve arkadaşları tarafından hediye olarak verilen parayla dondurmacı dükkanı açmaya karar verdiğini dile getirerek, bu adımı annesinin ve ailesinin para kazanmasına yardımcı olmak için attığını belirtiyor.
Ülkede doların alışverişte kullanılması çifte standartlı bir durum yarattı. Maaşını dolar cinsinden alan veya yurt dışındaki yakınlarından dolar edinebilen Venezuelalılar görece rahat yaşayabiliyor. Aylık maaşın 130 bolivar olduğu göz önüne alındığında Torres’in sattığı dondurmalar hala pek çoğu için lüks kabul ediliyor.
Maduro hükümeti, petrol üretiminin artması, fiyat ve kur kontrolünün gevşetilmesi ve dövizle daha çok işleme izin verilmesi sonucu ekonominin geçen yıl yüzde 15 büyüdüğünü ifade ediyor. Latin Amerika Ekonomik Konseyi (Cepal) ise, bu veriyi yüzde 10 olarak açıklıyor. Venezuela’daki hiperenflasyon yani gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 75’ten fazla daraldığı son 8 yıl ele alındığında ise yüzde 15 de 10 da çok büyük bir geri dönüş olarak yorumlanıyor.
Fakat ekonomist Luis Vicente Leon’un, ekonomik büyümenin toplumun bütün kesimlerince hissedilmediğine dair bir endişesi var.
Caracas merkezli bir araştırma şirketinde çalışan Leon, “Bu büyüme, genelde de olduğu gibi dış ticaretin olmadığı hizmet, teknoloji ve sağlık sektörlerinde yoğunlaşan bir büyüme. O nedenle ne bütün sektörler ne de bütün sınıflar bu büyümeyi aynı hissedecektir” değerlendirmesini yapıyor.
YİNE Mİ HİPERENFLASYON?
Bir grup ekonomist de geçtiğimiz aylarda tüketici fiyatlarının birden artmasının Venezuela’nın yeniden hiperenflasyona girmesi riski doğurduğuna işaret etmişti. Geçtiğimiz yıl sonunda tükeci fiyatları yüzde 37.2 artmıştı. Bunun üzerine Venezuela Finans Gözlemi isimli bir sivil toplum kuruluşu bir açıklama yapmış ve “Venezuela ekonomisi, Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen ve bolivarın sürekli devalüasyonuyla güçlenen bir hiperenflasyonist tehlikeyle karşı karşıya” uyarısında bulunmuştu.
Kaynaklar: Euronews, BBC, Bloomberg, Economist, Reuters
